Po klęsce Rosji w wojnie krymskiej, nowy car Aleksander II zniósł na terenie cesarstwa poddaństwo chłopów ( oprócz Królestwa). W Warszawie otwarto Akademię Medyko-Chirurgiczną i utworzono Towarzystwo Rolnicze. 

Rozpoczęły się manifestacje patriotyczne i powstały organizacje konspiracyjne. Zwolennicy wybuchu powstania zwani "Czerwonymi" wzmogli działalność konspiracyjną i żądali uwłaszczenia chłopów bez odszkodowań dla właścicieli. Zwolennicy autonomii Królestwa zwani "Białymi"popierali uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem dla właścicieli. Odpowiedzią rosyjską na manifestacje było wprowadzenie stanu wojennego i zabroniono manifestacji. Groźba poboru spiskowców do wojska rosyjskiego (branka Wielopolskiego) spowodowało konieczność przyspieszenia wybuchu powstania . Powstanie wybucha w nocy 22/23 stycznia 1863 roku. W związki z brakiem regularnej polskiej armii ,małej ilości broni i małej liczebności powstańców, rozpoczęto walki partyzanckie.Kolejni dyktatorzy powstania to dowódcy większych oddziałów wojskowych. Największe nasilenie walk obejmuje tereny Lubelszczyzny, Litwy, Gór Świętokrzyskich , okolic Płocka i inne. Przewaga militarna Rosjan,brak zaangażowania większości społeczeństwa (chłopi) spowodowały upadek Powstania Styczniowego.