Upadek cesarstwa zachodniego nie oznaczał całkowitego rozpadu Imperium Rzymskiego. Przetrwała wschodnia część tego cesarstwa, zwana Cesarstwem Bizantyjskim, zdołało ono obronić swoje granice przed najazdami barbarzyńców i wędrówek ludów.

Cesarstwo wsch. obejmowało płw. Azja Mniejsza, płw. Bałkański, płn. część Afryki i
płw. Apeniński. Obszar Bizancjum był otoczony głównie M. Śródziemnym i także Morzem Czerwonym i M. Czarnym. Położenie geograficzne wpływało na rozwój żeglugi i handlu morskiego. Rozwijały się miast i kwitła gospodarka. Do największej świetności cesarstwo wsch. doszło w 6 w. n.e. za panowania Justyniana Wielkiego. Konstantynopol stolica Bizancjum liczył wówczas ok. 500 tys. mieszkańców, był najbogatszym miastem ówczesnego świata.